Mijn ervaringen met TikTok, oorspronkelijk gepubliceerd in het Financieele Dagblad van 29 oktober 2022.
Je kunt er de klok op gelijk zetten. Als ik de woonkamer binnenloop, tref ik mijn jongste zoon aan in die typische houding van 2022: liggend op de bank, één arm naar beneden rustend op de heup en de ander gebogen zodat de hand met daarin de smartphone evenwijdig aan de bank perfect voor zijn ogen is gepositioneerd. In zijn oren twee witte dopjes en op zijn gezicht een brede grijns.
Hoewel ook FD-lezers deze houding aan kunnen nemen, noem ik het de alpha-ligging. Generatie alpha is de generatie die eerder kon swipen dan lopen. Hun eerste woordje is vaker iPad dan mama. En voor hen is internet geen plek waar je naartoe gaat, het is een lichaamsdeel waar zonder je niet kan leven. Hun belangrijkste informatiekanaal: een Chinese mediamachine.
Het kan snel gaan. De eerste keer dat ik TikTok zag, heette het nog Musical.ly en was het een plek voor dansjes en playbackende tieners. Nu in 2022 is het de meest gedownloade app ter wereld. Met bijna 2 miljard maandelijkse gebruikers in 150 landen en een omzet van zo’n 50 miljard kan moederbedrijf Bytedance beschouwd worden als de meest succesvolle startup aller tijden.
Je moet van goeden huize komen om de concurrentie aan te durven met Instagram (Reels) en Youtube (Shorts). Daar is meer voor nodig dan gigantische marketing budgetten. Hoe het hen is gelukt? Het antwoord is te vinden in een killer algoritme. Alles wat in de app gebeurt, wordt gemeten, opgeslagen en geanalyseerd. Hoe lang je naar een video kijkt; waar in de video je pauzeert; met welke vrienden je de video deelt; welke woorden in de reacties worden gebruikt, en nog veel meer. Het enige wat het algoritme moet doen, is jou in de app houden.
TikTok verwerkt meer data van jou dan je lief is
Dat is ook waar de schoen wringt. Zo’n algoritme kan alleen zijn doelen halen door meer en meer data te verwerken. En als ik de privacy- en cookieverklaring van TikTok erop nasla, doen ze netjes hun best om uit te leggen welke data je met hen deelt en waar die voor gebruikt worden. Helaas komen er ook rapporten en berichten naar buiten waaruit blijkt dat TikTok meer van je opslaat dan je lief is.
Zo ontdekte website Techcrunch dat TikTok in 2021 ook biometrische data zoals vingerafdrukken en stemgeluiden van gebruikers opsloeg. Tweakers.net schreef eerder dit jaar over per ongeluk verzamelde GPS-locaties en mac-adressen. En dan spreek ik hier nog niet eens over de waarschuwingen van ethische hackers dat TikTok ook buiten de app kan meelezen met alles wat je op je telefoon intikt.
Alles om het algoritme te kunnen optimaliseren voor ‘time spent’, wat een eufemisme is voor het verslavende karakter van de app. En dat brengt mij terug bij generatie alpha. TikTok heeft een heel goed beeld van de doelgroep die zij wil bedienen. Een kwetsbare doelgroep, onze kinderen. Wie komt voor hen op? De hulp komt uit onverwachte hoek: de Nederlandse Consumentenbond. Samen met andere partijen slepen zij TikTok voor de rechter omdat de app lak heeft aan privacyregels en privéinformatie verzamelt zonder dat ouders of verzorgers daar toestemming voor hebben gegeven. Het gaat om een claim dat TikTok een schadevergoeding van 2 miljard euro moet betalen en tevens alle persoonsgegevens die onrechtmatig zijn gekaapt moet vernietigen.
Je wordt niet de grootste ter wereld zonder hier en daar een wet te overtreden, moeten ze in Beijing gedacht hebben. Nu eens zien of onze Europese wetten en verordeningen inderdaad beschermen of dat ze slechts een papieren waarschuwingsbord boven de digitale poorten van Europa zijn. Pas op: hier waken wij (soms) over de privacy van onze kinderen.