Oorspronkelijk gepubliceerd in het FD van 17 februari 2017. Essay door Jim Stolze.
Eerder deze maand inventariseerde het FD in hoeverre de politieke partijen oog hadden voor een toekomst waarin nieuwe technologie de levens van burgers zal beïnvloeden. De droevige was dat hier amper aandacht voor was in de verkiezingsprogramma’s. Het is niet de eerste keer in de geschiedenis dat er gebrek aan urgentie is voor iets dat van nationaal belang zou moeten zijn.
Ingenieur Johan van Veen had al lang voor de watersnoodramp in 1953 een plan opgesteld om de Zuid-Hollandse kustlijn te verdedigen tegen hoog water. Helaas was er een ramp voor nodig om die plannen ook daadwerkelijk ten uitvoer te brengen. Fast forward naar 2017. In de digitale wereld vindt er elke week een watersnoodramp plaats. Niemand lijkt het te kunnen schelen en het laatste digitale deltaplan dateert uit 1999.
Erg goed essay van @JimStolze in FD over de noodzaak voor een Digitaal Deltaplan: "we willen een groot verhaal" https://t.co/fz81JTI5ZY
— Esther Overmars (@EstherOvermars) March 5, 2017
De vergelijking met water maak ik niet toevallig. De Nederlandse welvaart is voor een groot deel te danken aan onze geografische ligging. Het heeft ons experts gemaakt op het gebied van veiligheid (bescherming tegen het water), handel (zaken doen op water) en haven (onze strategische ligging). Maar op precies die gebieden lijkt Nederland de digitale boot te missen.
1. Veiligheid
Toen Fox IT werd overgenomen door het Britse NCC verloor Nederland een speler van wereldformaat op het gebied van cyber security, met directe negatieve gevolgen zoals de zogeheten braindrain (expertise verdwijnt naar het buitenland). Maar zorgelijker is de constatering dat de veiligheid van een deel van onze staatsgeheimen nu buiten de EU (Hello Brexit!) wordt gewaarborgd. Het is tekenend voor de nonchalance van de Nederlandse overheid waar ministers tot voor kort nog Gmail gebruikten om staatsgevoelige informatie met ambtenaren te delen. Reden genoeg om wat scherper op te letten, willen we nog meedoen met de markt die door analisten van Morgan Stanley op 120 miljard dollar wordt geschat.
2. Haven
De haven van Rotterdam was eeuwen lang het symbool van Nederland als handelsnatie. De containers, de overslag en de doorvoer naar de rest van Europa maakten van Rotterdam een wereldstad. Voor de digitale versie hiervan moeten we echter naar Amsterdam. De Amsterdam Internet Exchange (Amsix) is de tweede haven ter wereld als het gaat om het transport van ip-pakketjes. Ook qua containers (data centers) doen we het goed, met mega datacenters in Groningen en state-of-the-art locaties in Amsterdam Sloterdijk en de Watergraafsmeer. Toch maken de meeste Nederlandse multinationals gebruik van Amerikaanse cloud-diensten voor de opslag van hun gegevens. Dit is een watersnoodramp die zich in slow-motion lijkt te voltrekken: een immens datalek dat regelrecht de trechter van de NSA instroomt, slecht één dammetje verwijderd van een megalomane wereldleider. Don’t worry, it’s gonna be huge.
3. Handel
We kunnen niet eeuwig leunen op onze reputatie van water-managers. De toekomst van onze economie wordt niet bepaald door de mate waarin wij de digitale transformatie kunnen bijbenen. De toekomst wordt bepaald of wij daarin leidend zullen zijn.
We zullen daarom moeten focussen op nieuwe competenties. Niet alleen water-management, maar juist data-management. En data management gaat over veiligheid (security), analytics (kunstmatige intelligentie) en transacties (blockchain).
Wat is ons Deltaplan voor Artificial Intelligence (AI)? Waarom koos Elon Musk voor San Francisco om de grootste denk-tank op het gebied van kunstmatige intelligentie te lanceren? Open AI had ook kunnen neerstrijken op Amsterdam Science Park, dichtbij de bèta studenten en aangesloten op hét internet knooppunt van Europa.We zullen echt een beter verhaal moeten hebben dan alleen ons fiscale klimaat en de oranje tulp bij handelsmissies.
Wat is ons Deltaplan voor Blockchain? Het doet nu denken aan het Gallië ten tijde van Asterix en Obelix: Heel Nederland denkt nog dat innovatie gaat over het digitaliseren van bestaande processen. Heel Nederland? Nee, een klein dorpje in Groningen biedt dapper weerstand tegen dit heersende sentiment. Onder leiding van Rutger van Zuidam is daar een beweging ontstaan die wél snapt hoe je blockchain technologie in kunt zetten bij concrete projecten. Hoe maken we daar een landelijke beweging van?
Hoe wordt Amsterdam de Fintech Capital van Europa? Na Brexit is er een race los gebarsten om de leidende positie van London als innovatief financieel centrum over te nemen. Ondertussen stapt Joop Wijn over van ABN Amro naar Adyen. De voormalige staatssecretaris van Financiën gaat de succesvolle scale-up helpen om door te groeien. Ik las het bericht met pijn in mijn buik. Het had precies andersom moeten zijn: iemand van Adyen had Gerrit Zalm moeten opvolgen. Wie leidt anders ABN Amro de 21-ste eeuw in?
Groter verhaal
De laatste keer dat er werd gesproken over een nationaal digitaal plan was in 1999. Partijen als ECP Platform voor de Informatie samenleving en MKB Nederland uitten toen forse kritiek op de ICT nota van Economische zaken. “De ontevredenheid binnen het MKB is zo groot dat men met een alternatief Digitaal Deltaplan komt”, stond er destijds te lezen in de automatiseringsgids. Afgelopen week sprak ik Tineke Netelenbos (huidig voorzitter van ECP). Zij vertelde me dat er qua urgentie op nationaal niveau nog steeds veel werk aan de winkel is.
Haar uitspraak verbaasde me niet. Nederland is te goed in het organiseren op de vierkante kilometer. Clubs als ECP, het Rathenau Instituut en –recent de Dutch Digital Delta aangevoerd door ICT-boegbeeld René Penninck de Vries en FME voorzitter Ineke Dezentjé – blinken uit in het agenderen. Maar er is meer nodig dan een minister laten erkennen dat iets belangrijk is. Een subsidie hier, een studiegroep daar, het is het allemaal nét niet. We willen geen aai over onze bol, we willen een groot verhaal.
Antoine de Saint-Exupery zei het honderd jaar geleden al: “Als je een schip wil bouwen, vraag je mensen niet om hout te verzamelen en ken ze geen taken toe. Liever, leer ze verlangen naar de schoonheid en de oneindigheid van de open zee.”
Men zegt dat mensen pas echt gaan samenwerken als er zich een ramp voordoet. We zullen nu gaan zien of we hebben geleerd van Johan van Veen en de provincie Zeeland. Gaan we wachten tot het water ons aan de lippen staat? Of gaan we voor een nieuw digitaal deltaplan? Ik ben benieuwd welke politieke partij zich bij de verkiezingen alsnog durft te wagen aan een visie op technologie. Toe nu toe is het erg stil in de programma’s en debatten.