Sinds ik mij inzet voor TED.com wordt mij vaak de vraag gesteld of ik een “techno-optimist” ben. In die vraag ligt vaak al een mening verscholen, namelijk dat het naief is om te denken dat technologie automatisch al onze problemen gaat oplossen. En hoewel ik het daarmee eens ben, durf ik mij nog steeds techo-optimist te noemen. Aan de technologie zal het namelijk niet liggen. Maar als mensen niet weten wát er allemaal mogelijk is, zullen zij zich ook niet gesteund voelen om de problemen serieus aan te pakken.
Gelukkig zijn er ook journalisten die zich verdiepen in beide kanten van de medaille. Klaas Broekhuizen (FD) ging zelf intern bij Singularity University om aan de lijve te ondervinden waar dat optimisme vandaan kwam en of de feiten dat wel toe lieten.
Feit: in 2001 kostte het ontrafelen van het menselijk DNA net zo veel als een straaljager, en dan kon de hele wereld ook nog eens drie avonden naar de film. Nu kost het (in de VS) minder dan een röntgenfoto: nog geen $ 1000. Over twee jaar is de kostprijs van DNA-onderzoek gelijk aan een thuisgebrachte pizza en over zes jaar aan het doortrekken van de wc.’
Aan het woord is Raymond McCauley. Hij staat voor een groep van 105 ondernemers en bestuurders uit 35 landen en vertelt zijn verhaal beeldend. Of het nu gaat om een zonnecel, een microchip of het ontrafelen van het DNA, de prijzen van nieuwe vindingen dalen overal bijzonder snel. Exponentieel snel. Pakweg iedere anderhalf tot twee jaar halveert de prijs. Bovendien zijn zonnecellen en chips steeds beter en sneller. Het onderzoeken van DNA gaat ook steeds sneller.
Dit is de harde kern van het verhaal dat Singularity University (SU) in zijn zesdaagse ‘executive program’ in SIlicon Valley uitvent. De prijzen van innovaties dalen supersnel en de kwaliteit van diezelfde producten stijgt – doorgaans na een moeizame aanloop – ook exponentieel. Dankzij die combinatie staat de mensheid aan de vooravond van grote veranderingen.
De 6 D’s
Wat is een cursus zonder denkkaders? De theorie van Singularity is – in het Engels – in te kaderen in zes D’s: Digitized, Deceptive, Disruptive, Dematerialized, Demonetized en Democratized. Vrijwel alles is te digitaliseren. Deceptive omdat uitvindingen of doorbraken vaak jaren nodig hebben om echt goed te worden. Disruptive omdat die doorbraken bestaande businessmodellen ontmantelen. Dematerialized: bedenk wat nu allemaal met een smartphone kan, bijvoorbeeld toegang tot een hele encyclopedie. Demonetized: Skypen is gratis, straks is (zonne)energie vrijwel gratis. Democratized: de combinatie van gratis en de techniek in een smartphone betekent dat iedereen vandaag vanuit het niets een miljard mensen kan bereiken.
Singularity?
Het begrip singulariteit gaat om het moment dat de computer de mens inhaalt. Volgens de wet van Moore verdubbelt de capaciteit van computers elke anderhalf tot twee jaar. SU is de denktank die bestuurders traint in dit exponentiële denken. Plat gezegd: die de denkramen van de cursisten wijd openzet. De vliegende auto, nu nog ondenkbaar, kan er over zes jaar zijn. Denk niet in gewone stappen vooruit, maar in steeds grotere sprongen. Besef vooral wat dat voor je bedrijf of beleid kan betekenen.
De afgelopen acht jaar hebben 2750 bestuurders, ondernemers (in spe), beleidsambtenaren en een enkele journalist deelgenomen aan het programma. In een van Microsoft gehuurde ruimte in Mountain View verschijnen geleerde en gewaardeerde sprekers voor de groep. Ze gaan in op uiteenlopende onderwerpen, zoals robots, genen, energie, ruimtevaart, kunstmatige intelligentie, neurowetenschappen, economie, starters, ethiek, voorspellen, microbiologie, computerwetenschappen, virtual reality en ‘robocars’. In zes dagen passeert alles in hoog tempo de revue.
De zeven P’s
Amin Toufani, afgestudeerd aan Stanford en Harvard (tegelijkertijd!), is wetenschapper, ondernemer en sociaal geëngageerd beleidsmaker. Hij ziet de grootste veranderingen in de zeven P’s: People, Property, Production, Price, Power, Policy en Prosperity. Enkele hoogtepunten: People (in de zin van werknemers) zijn ondernemers geworden. Denk aan Uber. Property is een aflopende zaak, denk weer aan Uber en andere mogelijkheden zoals deelauto’s, of Unilever die de Cloud van Amazon gebruikt. Power: de toekomst is aan verticaal geïntegreerde platforms zoals Google, Facebook en zorgverzekeraar Kaiser. De toekomstige oorlogen gaan dan ook niet meer om petroleum, maar tussen platforms. Tenslotte: Prosperity. De snelle vooruitgang mag dan 40% van de bestaande banen bedreigen, de armoede is voor het eerst sinds die berekend wordt onder de 20% van de wereldbevolking gezakt. En wat is armoede als zonne-energie, computers, communicatie, nieuws en kennis binnenkort bijna gratis zijn?
Preventie
Zes dagen cursus beschrijven gaat niet. Ik kies voor de derde dag. Goede sprekers, veel nieuwe inzichten en ethische kwesties, en het gaat iedereen aan: gezondheid. De al eerder aangehaalde Raymond McCauley start de derde dag. Hij is wetenschapper, ingenieur, ondernemer en – wat wil een bioloog nog meer – vader van een tweeling. Zijn voordracht heet ‘digitale biologie’.
McCauley schildert een interessante toekomst. Neem de wc. Over een paar jaar gooit iedereen een chip van 3 cent in zijn ontlasting en korte tijd later verschijnt op de smartfoon de diagnose. Een jaar geleden kostte het nog $4000 bij Veritas Genetics om het risico op kanker te onderzoeken, nu is dat $250. Het onderzoek naar foetussen is teruggebracht tot een simpele bloedprik. Bij 23andMe zoeken ze niet alleen uit of je lichaam wel reageert op voorgeschreven medicijnen — wat het dikwijls helemaal niet doet — maar ook of je per ongeluk van plan bent met een verre nicht te trouwen. Ook de app die vooraf analyseert wat er in een hotdog zit is aanstaande. En op een simpele wijze kanker ter grootte van een speldenkop ontdekken staat voor de deur.
McCauley concludeert dat preventie met steeds grotere letters geschreven zal worden in de gezondheidszorg. Een conclusie die twee uur later nog eens overdonderend wordt bevestigd door arts en wetenschapper Daniel Kraft. Mensen meten steeds meer zelf, het zit nu vaak al standaard in hun smartphone verwerkt. Op Harvard is berekend dat Amerikaanse ziekenhuizen $15 mrd per jaar kunnen besparen door patiënten met dat soort slimme apps en apparaatjes constant te monitoren.
Dit leidt tot veel vragen uit de zaal over de ethiek rond het selecteren van foetussen, het verzekeren tegen ziektes en vrees voor banenverlies. Als reactie op exponentieel denken is ethiek de logische tweede rode draad van de week. De cursusnemers staan het liefst iedere ochtend eerst uitgebreid stil bij ethische vragen en de gevolgen voor de werkgelegenheid van al die exponentiële voorspellingen. Kennelijk dringt door dat al die voorspellingen realistisch zijn, of op zijn minst kunnen zijn. En dan ook nog binnen tien of soms wel vijf jaar.
Zes tempi van verandering
Nog een gestructureerde manier om veranderingen te bekijken, in zes lagen. De eerste laag, de natuur, verandert niet (snel). De laag die ook erg langzaam draait is (bedrijfs)cultuur. Dit zijn de twee belangrijkste stabiliserende factoren. Bestuur (als in politiek) past zich al iets sneller aan, infrastructuur wint het van bestuur en commercie wint van infrastructuur. Wat verandert er echt snel? De mode. Een bedrijf dat snel en veel impact wil hebben, zorgt dus dat het in de mode komt. Maar let goed op tussen welke lagen de meeste turbulentie gaat ontstaan. Uber was in San Francisco snel in de mode omdat de taxi’s er zo slecht waren, maar stuit nu bijvoorbeeld op de politiek. De meeste bedrijven stuiten bij veranderingen overigens ook op hun eigen cultuur.
Microbiome
Een nog relatief jong onderzoeksgebied in de gezondheidszorg gaat over de interactie tussen het menselijk genoom en de genomen van alle organismen die in en op een mens leven. In het Engels heet dit ‘microbiome.’
Onderzoeker en ondernemer Tiffany Vora heeft goed nieuws voor de wereld. Als je de bacteriën, virussen en schimmels van een vette muis overzet op een dunne muis, maakt dit de dunne muis in korte tijd ook vet. En inderdaad, het biome van een dunne muis overzetten naar een dikke muis, maakt de dikke muis in korte tijd dun. Als dit ook bij de mens werkt, dan ligt de tijd van waardeloze pillen, vervelende diëten en tijdrovende sportscholen binnenkort achter ons. Net als het verhoogde risico op diabetes, hart- en vaatziekten, kapotte gewrichten en alle andere ziekten die met obesitas samenhangen. Over disruptie gesproken.
Een aanwijzing dat deze aanpak niet alleen bij muizen werkt, komt uit Nederland. In februari is in het LUMC een fecestransplantatiebank, een bank voor het transplanteren van ontlasting, geopend. Bij mensen met speciale darmaandoeningen, zoals de darminfectie ‘clostridium difficile’, wordt ontlasting van een donor met gezonde darmflora ingebracht. Dit blijkt te werken. En het is vooralsnog het enige redmiddel. De zaal in Mountainview rilt collectief als Vora het darmfloraverhaal vertelt. Maar de mogelijke implicaties zijn opnieuw enorm.
Design
Overtuigd zijn van exponentiële veranderingen is één ding, ze thuis overbrengen op je medebestuurders en medewerkers is een ander. Tip: vertel het verhaal beeldend en zorg dat de verpakking van het product emoties oproept, zoals de iPhone of de Dyson stofzuiger. Tip twee: verander en werk vanuit een overtuiging, een geloof. Begin niet met het wat, maar met het waarom. Dat slaat intern aan, en ook bij de klanten. Bij SU zelf zijn dit twaalf grote vraagstukken waar de wereld voor staat, waaronder het tekort aan drinkwater. Alle wetenschap en snelle ontwikkelingen krijgen volgens SU pas waarde als ze in dienst worden gesteld van het oplossen van die wereldwijde problemen.
Het brein
Neurowetenschapper Divya Chander rondt de gezondheidsdag af. De spraakcomputer van de verlamde wetenschapper Stephen Hawkins is bekend, en een van de filmpjes op YouTube van een patiënt met Parkinson wiens tremors stoppen als hij een chip in zijn hoofd aanzet waarschijnlijk ook. Deze neurologische pacemakers kunnen ook helpen bij depressies, Alzheimer en schizofrenie, al zijn er wel bijwerkingen van zo’n operatie en implantatie.
Daarom stoppen onderzoekers nu lichtgevoelige eiwitten in een virus in het brein van een muis (optogenetics). Zo kunnen ze hem links- of rechtsom rondjes laten lopen. Dit is dus de volgende fase, waarvoor geen operatie nodig is. Het lukt bij wormen al met geluid (sonogenetics). Volledig verlamde mensen kunnen met behulp van een minuscule chip in hun brein en een robotarm weer zelf een glas oppakken en drinken. Die chip wordt nu nog te warm, maar over twee jaar moet dat probleem verholpen zijn.
Recent onderzoek gaat uit naar gedachten lezen en het reconstrueren van dromen. Chander zelf onderzoekt met behulp van EEG’s precisie-medicijnen voor het geven van anesthesie. In ander onderzoek lukt het soms al om contact te krijgen met patiënten die ogenschijnlijk in een zogenoemde vegetatieve staat verkeren. Wellicht kan het meten van hersenactiviteit ooit gebruikt worden als leugendetector.
En noteer vast in uw agenda voor pakweg 2025: bioquark. Een vinger kwijt? U kunt dan zelf een nieuwe laten aangroeien, zoals kinderen tot één jaar dat nu al kunnen. In India loopt nu onderzoek naar mensen die hersendood zijn verklaard: of ze toch weer hersenactiviteit op gang kunnen brengen. Zombies?
Voor de vele geschokte leken in de zaal heeft Chander gelukkig ook nog een simpel advies: meditatie is goed voor het brein. En een stevige wandeling ook. Na een dag vol science die nu nog fiction is, zijn we weer terug op aarde.
Tekst: Klaas Broekhuizen
Foto: Sebastiaan Terburg