Vaderdag DNA-dag

Op 11 februari 2011 nam ik een ingrijpende beslissing. Een beslissing waar ik nog maandelijks aan herinnerd wordt. Onder meer door berichten als deze: “U heeft 15 nieuwe familieleden”.

Zou u raar opkijken van zo’n melding? U zou op zijn minst denken dat een grapjas u had opgegeven voor een televisieprogramma als De Reünie of het Familiediner. In mijn geval heeft het daar niets mee te maken. Ik heb destijds als een van de weinige Nederlanders mijn DNA laten digitaliseren. De Engelse term daarvoor is “DNA Sequencing”. Hoe die technologie in elkaar steekt laat de beperkte ruimte van deze column niet toe. Wat nu van belang is, is dat ik er destijds zo’n 6000 dollar voor heb betaald, maar dat als ú het vandaag zou doen, de kosten zo rond de 149 dollar zouden liggen.

Die enorme prijsverlaging heeft ervoor gezorgd dat steeds meer mensen ook hun DNA laten digitaliseren waardoor de dataverzameling van het betreffende bedrijf flink is uitgebreid. Dat bedrijf heet 23andMe. Als u klant wordt bij 23andMe sturen ze u een klein pakketje toe. En net als ik in 2011 kunt u dan met een wattenstaafje wat speeksel aan de binnenkant van uw wangen weghalen en dat opbergen in een plastic buisje. Dat buisje gaat dan per pakketpost naar Amerika waar 23andMe het verwerkt.

Met hun technologie zijn ze in staat om dat kleine beetje spuug om te zetten in een digitaal bestand. 23andme wordt wel de nieuwe Google genoemd. Wat Google heeft betekend voor het wereldwijde web zou 23andme in theorie voor de gezondheid kunnen betekenen. Zij kunnen in hun database van meer dan drie miljoen mensen op zoek gaan naar patronen en die combineren met uitkomsten van medische rapporten.

Voor nu is dat nog toekomstmuziek. Daarom heeft het bedrijf een andere koers gekozen voor hun marketing. Vorige maand was ik in New York en zag daar op Times Square grote verlichte reclameborden met teksten als “Benieuwd naar je roots?”, “Welkom bij je zelf” en mijn favoriete tekst: “Ik ben… wat???”

Het blijkt namelijk dat de meeste klanten van 23andme vooral geïnteresseerd zijn in hun etnische oorsprong. Eenmaal ingelogd op hun website kon ik precies zien hoeveel “Duits bloed” ik in mij had en hoe sommige van mijn voorouders uit gebieden kwamen waar ik bestaan niet van wist.

Dit heeft wereldwijd gezorgd voor een nieuwe beroepsgroep: DNA-detectives. Al die nieuwe informatie leidt immers tot allerlei nieuwe vragen. “Ik heb altijd gedacht dat ik Mexicaanse voorouders had. Waar komen al die Engelse invloeden vandaan?” Een DNA-detective gaat dat voor je uitzoeken. Zo heeft 23andme indirect gezorgd voor veel verrassingen en veel nieuwe familierelaties. Dat verklaart ook de maandelijkse e-mail die ik van hen krijg. “U heeft 15 nieuwe familieleden”. Meestal klik ik om even te kijken welke vierde of vijfde graad neef er nu weer bij is gekomen.

Vaderdag
Nadat ik zelf in 2011 mijn DNA had laten digitaliseren, heb ik nu een “kit” besteld voor mijn vader. We gaan proberen te reconstrueren welk genetisch materiaal ik van hem heb ontvangen. Kunnen we verklaren waar de mysterieuze Scandinavische invloeden vandaan komen? Is het Franse bloed van mijn moeders kant?

Sommige mensen zullen opperen dat je dergelijke vragen ook met fatsoenlijk stamboomonderzoek kunt beantwoorden. Dat is voor een deel waar. Maar alleen voor het deel waar mensen de waarheid hebben gesproken. In alle andere gevallen zijn mensen vooral goed in het opschrijven van de geschiedenis die past bij hun agenda.

Het vinden van je “roots” op andere continenten en het lokaliseren van verre neven is slechts het begin van een nieuwe revolutie. Naast de familiegeschiedenis door de eeuwen heen, zijn mijn vader en ik ook benieuwd naar wat de test zegt over onze lichamelijke conditie. Het kan haast niet anders dat dit soort DNA-tests een “prescan” effect gaan hebben. Weet u nog? Toen een aantal commerciële partijen total body scans op de markt brachten, maakten veel Nederlanders daar gebruik van. Ze hoopten om uitsluitsel te krijgen: wel gezond of niet gezond. In de praktijk gingen ze juist naar huis met vraagtekens. Iets ondefinieerbaars op een scan zorgde voor een extra bezoek aan de huisarts. Hetzelfde zal gebeuren met de uitdraaien van 23andMe. Bas van de Haterd voorspelde dit al in 2015 toen hij de DNA-coach opnam in zijn lijst van beroepen van de toekomst.

“Rond 2022 zal het goedkoper zijn om je DNA te digitaliseren dan het is om de wc door te spoelen.” Het is een bekende uitspraak in Silicon Valley. Daarmee voorsorterend op de netwerkeffecten die nieuwe technologie met zich meebrengt. Iedereen die dacht dat-ie nooit een mobiele telefoon nodig zou hebben. Iedereen die dacht dat-ie wel zonder emailadres zou kunnen. Stuk voor stuk zagen ze zichzelf gedwongen om mee te gaan met de nieuwe tijd. Zo zal het ook met DNA gaan. Over een paar jaar zal de dokter er vreemd van opkijken als je nog niet je digitaal DNA hebt gedeeld. Het zal voelen alsof we in 2018 aan het opereren waren met het licht uit.